Sebastian Stan as Donald Trump in ‘The Apprentice’
Ik moest gisteravond nog denken aan een sterke scène uit de film Back to the Future (1985). Hoofdpersoon Marty McFly is in dit volledig fictionele narratief teruggereisd naar het jaar 1955. Tijdens een gesprek op straat valt zijn oog op een de poster van een B-film, die de naam van Ronald Reagan op het affiche heeft staan. Hoe geweldig is de reactie wel niet van McFly’s gespreksgenoot als McFly heel droog opmerkt dat diezelfde Reagan in 1985 president van de Verenigde Staten is…
De parallel met Donald Trump laat zich in dit verband al snel trekken. Als Trump de woorden ‘You’re Fired’ nu uitspreekt, dan doet hij dit niet voor zijn rol in de Amerikaanse tv-serie The Apprentice, maar binnen zijn ambt als president van de Verenigde Staten van Amerika…
Trump’s benoeming is mijns inziens nog te vers om direct te spreken van een politieke ramp, of zelfs van het einde van de westerse democratie. Er zijn immers genoeg mensen die hierin geen blad voor de mond nemen, en het voortschrijdende populisme bevestigd zien in de benoeming van deze praatgrage volksmenner. De werkelijke consequenties van Trump’s verkiezing liggen echter niet in het heden, maar in de toekomst. Alle uitspraken die Trump tijdens de campagne ‘ontglipten’, zijn in de komende vier jaar ineens gebonden aan verstrekkende politieke consequenties. Je zag het reeds bij Trump’s openingsspeech, omstreeks 9.00 Nederlandse tijd. Op een verzoenende toon sprak de kersverse president bijvoorbeeld over Hillary Clinton, die zo ontzettend haar best had gedaan om haar campagne tot een goed eind te brengen. ‘Natuurlijk’ horen we niets over Trump’s belofte van een paar weken terug, die niet zoveel meer behelsde dan dat Clinton bij zijn uitverkiezing in de gevangenis zou belanden.
En toch betekent dit vermoedelijk niet dat de komende vier jaar het toonbeeld worden van een relatief gemoedelijk en politiek correct beleid (in verhouding, uiteraard, tot de campagne). Normaliter zit het Amerikaanse politieke systeem namelijk zo in elkaar, dat het gezag van de president wordt ingeperkt door de zogeheten trias politica. Het huis van afgevaardigden en de Senaat, die tezamen het Congres vormen, controleren, reguleren en vaardigen uit, en doen dit op een manier dat er, zoals vanzelfsprekend in de westerse democratie, in zowel theorie als praktijk geen sprake is van een dictatuur. En daar zit hem met betrekking tot deze uitverkiezing een grote crux. De republikeinen hebben namelijk een meerderheid behaald binnen alle significante politieke (sub-)instituties , wat betekent dat de besluitvorming op alle belangrijke posities in handen komt van Trump’s partijleden (ook al hoeven deze het lang niet altijd met Trump eens te zijn). Daarnaast mag de nieuwe president een nieuwe rechter gaan benoemen in het hooggerechtshof. En waar Obama hier en daar nog de nodige niet-partijgenoten benoemde op hoge ambtsposities, is de vraag natuurlijk nog maar of Trump hetzelfde gaat doen. My guess: ik denk het niet.
Dat bevestigt maar dat de komende maanden en jaren cruciaal gaan worden. Niet alleen voor de Amerikaanse binnenlandse politiek, maar ook voor de wereldpolitiek. Ik ben bereid samen te werken met landen die met mij samen willen werken, zei Trump, vooruitblikkend op zijn buitenlandse beleid. Een angstaanjagend (vast en zeker gespeeld) optimistische Mark Rutte reageerde vanochtend dat hij zich gaat inspannen voor een inter-gouvernementele relatie die zo optimaal mogelijk verloopt. Maar, mijn beste Mark, Donald Trump is geen Obama, die met een blijde glimlach verkondigt dat Rembrandt van Rhijn ook één van zijn favoriete klassieke schilders is. Trump heeft een broertje dood aan de NAVO, en in klimaatverandering gelooft hij niet. En Trump zal niet spreken in termen van wederzijdse overeenstemming, maar in termen die puur en alleen het Amerikaanse belang behartigen.
Het Amerikaanse volk koos tegen de gevestigde orde. De zege van Trump is ook een zege van de demagogie, van het populisme, dat opkomt voor de gewone burger en uitgesproken anti-establishment is. De nalatenschap van Obama is in één klap verdwenen, luidt de angstvallig veilige conclusie. Geen immigratiebeleid, geen Obamacare en zeker niet langer een voorzichtig schipperen in het Midden-Oosten. Nee, Trump belooft banen en economische groei, en zegt expliciet te willen afrekenen met de toenemende premies die mede het gevolg waren van Obama’s tolerante immigratiebeleid.
Hoe en of die beloftes waargemaakt zullen gaan worden, en hoe sterk de politieke hegemonie van Trump zich zal gaan uiten, zal allemaal blijken in de periode die volgt. De schokgolf van verbazing die Nederland vanochtend trof zal langzaam plaats moeten maken voor een besef dat tijd misschien wel Trump’s grootste vijand is. In vier jaar heeft hij heel wat waar te maken…
Tim Bouwhuis/9-11-2016.