In de eerste helft van collegejaar 2017/2018 heb ik aan de Universiteit Antwerpen het vak Visuele Sociologie en Antropologie gevolgd. Bij dit vak werden theorieën en methoden behandeld die betrekking hadden op de visuele studie van onze maatschappij. Dit klinkt misschien abstract, maar de voorbeelden die passeren waren vaak concreet en herkenbaar: wat zegt de inrichting van een park bijvoorbeeld over het soort mensen dat dat park opzoekt, zich er comfortabel voelt? En hoe zien we een op zichzelf conceptueel begrip als globalisering concreet terug in het stedelijke straatbeeld?
Voor indebioscoop schreef ik een uitgebreid stuk over Some Like It Hot (1959). Deze even klassieke als moderne screwball comedy wordt in september driemaal vertoond in EYE. Billy Wilder speelt in één van zijn meest geslaagde films met (gender)identiteit en het morele appel van de Amerikaanse middenklasse. Ik schets de context waarin de film tot stand kwam, en ga daarnaast vooral in op Wilders fascinatie voor het rollenspel als een narratief én politiek krachtmiddel.
Tussen februari en juni 2018 volgde ik aan de Universiteit van Antwerpen het vak Wereldcinema. Bij de onderwerpkeuze van mijn grote eindpaper heb ik me willen toespitsen op één van mijn grote academische interesses: het Israëlisch-Palestijnse conflict. In onderstaande longread, voorzien van extra beeld en analyses van de twee besproken films [trailers onderaan essay], ga ik in op een eenvoudige maar prangende vraag: op welke wijze representeren de films en cineasten in kwestie hun politieke Zelf en de politieke Ander?
Je examens zijn gedaan, je herexamens staan voorlopig nog niet voor de deuren je vlucht naar *vul hier de droombestemming in* vertrekt pas over een grove twee weken. Natuurlijk zoek je je vrienden en de zwoele buitenlucht zoveel mogelijk op, maar je bent je er ook van bewust dat je eindelijk kunt bingewatchen zonder aan je college van morgenochtend te hoeven denken. Vergeleken bij de ‘volgende aflevering start over 15 seconden’-melding van Netflix stellen alle verleidingen op Temptation Island weinig meer voor. Je slaapritme mag er dan al aan zijn voor de moeite, het kan geen kwaad om toch te gaan voor minder tijdrovende alternatieven. In die alternatieven voorziet dit artikel.
Het is alweer juli. Dat ene uitgekauwde cliché (‘de tijd vliegt’) kan van stal als ik nadenk over de vrachtlading aan mooie films die dit jaar tot nu geboden heeft. Ik herinner me de frisse, aangename januaridag waarop ik een zomerfilm zag (Call Me By Your Name) en de snelheid waarmee de Doelen tijdens het IFFR volliep voor de muzikale screening van Phantom Thread.
Iedere student maakt het minstens één keer mee: na een finaal mislukt examen is de toekomst een donderwolk. Wondermiddelen bestaan even niet meer. Gelouterde herkansers zoeken hun toevlucht in hun stamkroeg. Slachtoffers van een incidenteel fiasco houden het bij acht repen chocola, vijf sigaretten of een marathonsessie Friends / How I Met Your Mother / The Big Bang Theory (al geldt hier de disclaimer dat zo’n sessie misschien beter past bij een tragische break-up). Maar het kan ook anders. Want zo desastreus is zo’n vergooid examen toch ook weer niet? Vier minimalistische, prachtige humanistische films helpen je om het belang van dat papiertje voor even te relativeren.
Is er een verklaring voor ongeremd geweld, en kunnen we in de psyche kruipen van geweldplegers? We stellen deze vragen maar al te vaak om ons tot antwoorden te kunnen wenden. We zoeken en vinden grote verhalen (erfzonde – boete – schuld), óf we verhouden ons tot het idee dat alles en iedereen kwaad kan doen. Kwaad is dan gewoon, banaal: het zit verstopt in de kleine hoekjes van ons doodnormale menszijn.
”Turkije is ziek. Mijn land heeft een posttraumatische stressstoornis. Ja, net als het hoofdpersonage uit mijn film”. Het zijn heftige woorden; zie daar als moderator van de Q & A maar eens kalm mee om te springen. Even kun je een speld in de zaal horen vallen. Dan wordt de draad weer opgepakt. Met een vraag in rustiger vaarwater. Dat een conflict of een weerwoord uitblijft, wil niet zeggen dat er niet gereflecteerd wordt. Dat er niet gereflecteerd mág worden. Dit is de kern van cinema als een bron van engagement: Welkom op het MOOOV Film Festival.
Wij mensen hebben één wapen, een wapen dat ons helpt betekenis te geven aan de wereld om ons heen: taal. Taal ordent, geeft richting, vermijdt dat we ons (zoals die verre voorouders in hun kalkgrotten) enkel via gebaren en symbolen kunnen uitdrukken. Tegelijkertijd manipuleert taal. Taal sluit in en uit.
