Natuurdocumentaire The Ancient Woods is meer dan een natuurdocumentaire. Dat ‘genre’, als je daar al van kunt spreken, lijkt nog altijd gemonopoliseerd door grootscheepse films en series als [Planet] Earth en Frozen Planet. De bewonderde blauwdrukken binnen die categorie hebben doorgaans twee dingen gemeen: de meest geavanceerde cameratechnologie zorgt ervoor dat we kúnnen zien, terwijl een voice-over met goddelijk tembre (meestal een man) ons vertelt wat we moéten zien. Waar ik persoonlijk nog altijd een zwak heb voor de visuele fijnzinnigheid en de natuurlijke schoonheid van dit soort films, voel ik me (te) vaak ook sterk gestuurd in mijn perceptie. Wanneer verlaat de mens zijn commentaarpositie, laat ze het grote vertellen over aan de natuur zelf? Het is precies in de wereld van die schurende conventie dat The Ancient Woods als geroepen komt.
Deze Litouwse aanwinst [première vorig jaar op het IDFA] is met zijn bedeesde montage, beheerste cameravoering en springlevende geluidsband eerder schatplichtig aan de zogenoemde ‘slow cinema‘ dan aan de episch opgezette natuurdocu’s waar regisseur Mindaugas Survila (The Field of Magic) zich thematisch toe verhoudt. Toch is het complete gebrek aan geijkte conventies misschien wel Survila’s belangrijkste wapenfeit; zo prominent is de rol van de dieren in de Litouwse oerbossen, zo ongrijpbaar aanwezig is de natuur zelf als hoofdrolspeler.
De afwezigheid van een voice-over dwingt je onmerkbaar om te luisteren. En wat is er veel te horen: alsof overal kleine microfoons rondzwerven, die nog details opvangen van zojuist als de camera ons het nu toont. Wat we niet meer zien blijft toch nog aanwezig, zodanig herkenbaar dat we de bossen leren kennen, een kaart van geluiden kunnen schetsen. Ondertussen speelt de monteur van de film met continuïteit en discontinuïteit. Nacht en dag gaan haast naadloos in elkaar over, maar de beeldwisselingen vertellen abrupt over fases van leven en dood. Vroeg in The Ancient Woods ontkomt een muis aan de jagersdans van een wat traag geschapen slang; later keren we plots terug, maar dan rust de prooi in de bek van zijn natuurlijke meester. De derde keer dat we de slang zien ligt hij verveld in een bad van bladeren. De rollen worden telkens omgedraaid, tot de cyclus voltooid is en dus weer opnieuw kan beginnen.
En de mens? Die verschijnt maar twee keer in beeld. Als een fantoom, stil, neutraal en nietig.
The Ancient Woods (2017). Regie Mindaugas Survila. 85 min.
The Ancient Woods draait vanaf 18-10 in de Nederlandse zalen.