In 1967 bezetten Israëlische troepen de Westelijke Jordaanoever, voor veel Palestijnen een natuurlijke habitat. Vijftig jaar na dato rust de schaduw van het Israëlisch-Palestijnse conflict nog altijd op het dagelijks leven van deze mensen. Eén van hen is Dr. Sami Khader, de eigenaar van de Qalqilya Zoo. De Nederlands-Belgische documentaire Waiting for Giraffes vertelt zijn verhaal.
Het gebeurde in 2001, tijdens de Tweede Intifada (een Arabische opstand tegen de Israëlische bezetting). De enige giraffe die de dierentuin van Qalqilya nog rijk was liep tegen een pilaar aan en overleed. Hij kon het geweld en de schoten niet aan, is de uitleg die prevaleert. Een paar jaar eerder had Sami de leiding over de dierentuin overgenomen. De kooien en de bezoekersvoorzieningen waren er slecht aan toe, moderniseren was een absolute noodzaak.
Sami haalt hier herinneringen terug van een jaar of vijftien geleden, maar als we de dierentuin voor het eerst zien lijkt het alsof er niets veranderd is. We volgen de Palestijnse dierenarts in een beslissende periode: een inspectie onder leiding van Marjo Hoedemaker (een rasechte Nederlander, inclusief beroerde uitspraak van het Engels) moet beslissen of Sami’s dierentuin zich bij EAZA mag aansluiten. EAZA is een Europees samenwerkingsverband tussen dierentuinen. Toelating is nodig om te kunnen uitbreiden tot in Israëlisch gebied en om hulp te kunnen ontvangen in het dagelijkse beleid. Ook de zo verlangde giraffen komen pas bij toelating weer in beeld. De EAZA-eisen voor het bezit van deze dieren zijn tamelijk scherp. Subtiel symboliseren de giraffen het vredesproces; telkens als je denkt dat het eindelijk zover is, komt er toch weer een kink in de kabel.
Een interessant element in de documentaire is de relatie die ontstaat tussen de Qalqilya Zoo en de dierentuin van Jeruzalem. De dierentuin van Jeruzalem is al lid van EAZA, en de meeste medewerkers van de Palestijnse dierentuin krijgen op een gegeven moment de kans aldaar een trainingscursus bij te wonen. Sommige medewerkers worden echter geweigerd. Vroegere aanvaringen met de Israëlische autoriteiten zijn aanleiding genoeg om hen de toegang te ontzeggen.
Door een situatie als deze onder de loep te nemen legt regisseur Marco de Stefanis de vinger op de zere plek. Juist de context van het Palestijns-Israëlische conflict maakt deze documentaire immers relevant en intrigerend. In dat licht is het jammer dat Waiting for Giraffes zich over het algemeen toespitst op de lotgevallen van Dr. Sami en zijn dierentuin. Interessanter dan de lobby voor het EAZA-lidmaatschap is de rol die de dierentuin inneemt binnen het ommuurde conflictgebied. Op een paar momenten komen er wel buurtbewoners aan het woord, maar dat gebeurt dan zo snel en gehaast dat hun bijdragen maar een beperkte meerwaarde hebben. De montage is daarnaast zo warrig en abrupt dat er nooit een pakkend geheel ontstaat.
Sami en zijn medewerkers grossieren duidelijk in goede bedoelingen, maar missen verantwoordelijkheid, daadkracht en visie. Je gunt zijn dierentuin de Europese toenadering wel, maar tegelijk rest de vraag of die toenadering niet vooral voortkomt uit sympathie en mededogen. In een ommuurd conflictgebied biedt een dierentuin immers de mogelijkheid dagelijkse zorgen even te vergeten, en op te gaan in de meer vredige dingen van het bestaan.
Waiting for Giraffes is een aanrader voor mensen die geïnteresseerd zijn in het Palestijns-Israëlische conflict. Het gemis van de nodige politieke context laat zich echter wel voelen. De nadruk ligt hier op de moeilijke weg richting het EAZA-lidmaatschap, waar ik graag (nog) meer had gezien van het conflict en van de buurtbewoners. Uiteraard is de dierentuin een metafoor voor meer (de dieren zitten gevangen, evenals de bewoners van Qalqilya), maar alleen daarmee doe je de complexiteit van de situatie enigszins tekort. Een gelijke balans tussen de bredere politieke/sociale dimensie en het verhaal van de dierentuin an sich had deze documentaire pas écht intrigerend gemaakt.
Filminformatie: Waiting for Giraffes (2016)/84 min./Documentaire/Regie: Marco de Stefanis/Met Sami Khader e.a.
Waiting for Giraffes is vanaf a.s. donderdag (13-4) te zien in o.a. Utrecht (’t Hoogt) en Amsterdam (Lab 111, de Balie).
Op 12 april is er in de Balie een speciale voorpremière.
Bij onderstaande voorstellingen is regisseur Marco de Stefanis aanwezig voor een Q & A.
Voor meer informatie, zie o.a.:
https://www.debalie.nl/agenda/cinema/waiting-for-giraffes-%2B-nagesprek/e_9782836/p_11768684/
https://www.evensi.nl/waiting-for-giraffes-screening-q-ampa-t-hoogt-filmtheater/204711848