De Japanse Mikaso (Ayame Misaki) verzorgt audiodescripties bij films. Haar rustige vertelstem gunt blinden en slechtzienden een perspectief dat ze normaal gezien missen. In een ideale wereld voelen ook zij nu de ‘radiance’; de glans van het licht, en zo de film zelf.
In één van de sleutelscènes wordt Mikaso echter bekritiseerd om de inhoud van haar beschrijvingen. De blinde luisteraars spreken hun bedenkingen kalm uit, maar juist daardoor hebben de woorden extra kracht. Kun je het ooit goed doen als je altijd te weinig óf te veel vertelt? Te veel, zegt een dame, want de woorden zijn te sturend. Ze voorkomen dat een luisteraar kan voelen waar de film in essentie over gaat: de pijnlijke schoonheid van vergankelijkheid. Te weinig, zegt Masaya, want de ruimtes van de filmwereld zijn geen vanzelfsprekendheden. Misako keek meerdere keren, omdat ze dat kón doen; ze verkende de hoeken van de frames, maar hield de details voor zichzelf.
Radiance is een film van reflectie. Reflectie op film, fotografie: op het spelen met licht en het zijn van licht. Masaya’s leven bestond uit beelden, tot die beelden vervaagden en het licht voor altijd donker werd. Treffend is een moment in de eerste akte: vroeg in de ochtend komt Masaya erachter dat het écht geen nacht meer is. Het moet hem gezegd worden, anders was het nooit morgen geworden.
Wie niet ziet, moet wel voelen. Maar wie ooit zag, zal die overgang moeilijker maken. De cynische houding van Masaya moet in dat verband worden bezien. Ineens is er bemiddeling nodig. Weg zelfstandigheid. Worstelend met de acceptatie van zijn gevoelens wordt hij gedwongen een wereld te verlaten. Een wereld van beelden die zonder woorden kunnen.
Ondertussen heeft ook Mikaso iets af te leggen: het complex van de kunstenaar. Tijdens een kort interview vertelt de enigmatische regisseur van de film haar dat het einde niet per se hoopvol is. Het gaat precies over het thema dat de luisteraar ook al aanstipte: de pijnlijke schoonheid van vergankelijkheid. ”Niets is zo mooi als dat wat voor je ogen verdwijnt”, is de zin die nét iets te vaak voorbij komt.
Mikaso gaat resoluut in tegen de woorden van de regisseur. Om haar werk goed te kunnen doen heeft ze altijd iets hoopvols nodig, zegt ze stellig. Daarmee miskent ze dat film niet vraagt om betekenis, maar om empathie. Als die empathie er is komt de betekenis vanzelf. De luisteraar had geen idee wat de kunstenaar over zijn kunstwerk had gezegd. Maar ze voelde, en door dat gevoel kon ze automatisch begrijpen. Alles zit zo in die ene scène: Masaya wordt geconfronteerd met zijn angst, Misako met haar misvatting. Naarmate de twee nader tot elkaar komen, groeien ze ook naar verandering toe. Tót de slotscène een bevredigende catharsis biedt.
Kawase vertelt haar verhaal altijd op meerdere niveaus: ze laat de personages op zichzelf reflecteren, maar diezelfde personages zijn ook weer reflecties op film en fotografie. Vragen van betekenis en auteurschap komen samen in een knap minimalistische collage van levende herinneringen. Expressie gaat in Kawases filmtaal altijd boven woorden. Empathie is dus betekenis – denk niet na, maar voel.
Beoordeling: [usr 4]
Filminformatie: Radiance (Hikari) (2017)/101 min./Drama, romantiek/Regie: Naomi Kawase/Cast: Masatoshi Nagase, Noémie Nakai, Ayame Misaki e.a.
Radiance draait sinds donderdag 15-3 in de Nederlandse zalen