Als universitair student heb ik veel te maken met de discussie die je hierboven verwoord én verbeeld ziet. Kies je ervoor het verhaal van een professor tijdens een doordeweeks hoorcollege ouderwets op papier te noteren? Of verkies je de laptop, misschien wel omdat je al niets anders meer gewend bent? Voor het Antwerpse studentenblad dwars schreven Selena de Waard en ik een artikel over dit actuele dilemma.
Nu het collegejaar weer begonnen is, verschijnen er in de media diverse artikelen die de discussie over laptopgebruik in de collegezaal nieuw leven inblazen. Zo zouden ze funest zijn voor de concentratie en vooral voor afleiding zorgen. Desondanks zijn laptops in aula’s niet meer weg te denken.
Aan de universiteit van Antwerpen is er geen officieel beleid rond laptopgebruik. Professoren kunnen dus zelf bepalen of deze wel of niet in hun les gebruikt mogen worden. Veel studenten maken graag gebruik van de gelegenheid hun laptop mee te brengen, de welbekende nadelen ten spijt. Hoe wordt er binnen onze universiteit over deze dynamiek gedacht?
Om de verschillende stemmen in het debat goed uit te kunnen lichten, zijn we in gesprek gegaan met een aantal professoren en studenten. Zo spraken we met professor Thomas Crombez, die kunstfilosofie doceert aan de AP Hogeschool en als gastdocent colleges verzorgt aan UAntwerpen. Bij zijn colleges aan de hogeschool zijn laptops, telefoons en tablets niet toegestaan. “Ik geloof dat ik een van de weinigen ben die duidelijk stelling inneemt. Zoals je in het vliegtuig geen telefoon mag gebruiken omdat dat de veiligheid in gevaar brengt, mag je in mijn colleges geen telefoon gebruiken omdat dat de concentratie in gevaar brengt”, stelt hij. Bij zijn gastcolleges aan UAntwerpen raadt hij laptopgebruik vooral sterk af. “Er is al veel onderzoek naar het fenomeen gedaan. Deze onderzoeken tonen aan dat je de lesstof cognitief beter verwerkt als je met de hand noteert. De verklaring hiervoor is dat je, als je met de laptop werkt, sneller kunt noteren en dus letterlijk typt wat de docent zegt”.
de asocialiteit van de laptopgebruiker
Laptops hebben in de ogen van Crombez niet alleen een negatieve invloed op de studieresultaten, ze doen ook inbreuk op de sociale interactie binnen de collegezaal: “De les als ontmoeting, als uitwisseling, wordt voor mij beschadigd door het feit dat studenten zich afsluiten in de spreekwoordelijke capsule van hun scherm. Lesgeven is een collectieve ervaring, geen individuele. Wat jij doet heeft impact op wat andere mensen doen. Als jij uitdraagt dat je je laptopscherm interessanter vindt dan de les, geef je hen een aanleiding om die gedachte over te nemen. Het is hetzelfde, maar op kleinere schaal, als het openslaan van een krant tijdens de les. Dat zou niemand doen, want het is verschrikkelijk onbeleefd. Studenten doen soms alsof de laptop een soort veredeld notitieboekje is, maar dat is het natuurlijk niet. Het is een informatiecentrum.”
Studenten hebben vandaag de dag de vrijheid en verantwoordelijkheid om hun eigen werkmethode te kiezen.
– Alexander Bleyaert
Wat maakt de laptops dan zo aantrekkelijk voor studenten? De meeste laptopgebruikers die we spreken lijken vooral uit praktische redenen hun device te gebruiken. Schrijven gaat langzamer en zorgt voor slordige, onoverzichtelijke aantekeningen. “Bij hoorcolleges kun je meteen tijdens het noteren samenvatten, en hoef je nadien niets over te typen. Het maakt mijn studiewerk een stuk ordelijker en ik neem aan dat dat wel een positief effect heeft op mijn resultaten”, aldus Gerwin van der Linden, bachelorstudent Toegepaste Taalkunde.
verantwoordelijkheid boven regelgeving
De discussie over het gebruik van laptops is ook Gert Rijlaarsdam, professor in de Meertalige Professionele Communicatie, niet vreemd. “Ik kan me er iets bij voorstellen dat het voor studenten aantrekkelijk kan zijn klakkeloos de teksten van dia’s over te nemen. Interactie en extra denkstof zijn echter cruciaal voor een goede verwerking van de les. Sommige studenten typen alles over en bedenken achteraf thuis nog eens wat er nu eigenlijk gezegd is”. Toch is het luiden van de noodklok volgens Rijlaarsdam niet nodig. Studenten die merken dat hun studieresultaten in het geding komen, zullen zelf hun verantwoordelijkheid (moeten) nemen.
Studenten lijken het hiermee eens te zijn. Matthias (21), masterstudent aan UAntwerpen, geeft aan dat de verantwoordelijkheid voor het gebruik van een laptop altijd bij de student zelf dient te liggen: “Als je puur door een laptop niet goed zou opletten, dan zou je eigenlijk zelf de discipline moeten hebben om te zeggen: oké, ik ga noteren, gewoon met pen en papier”. Alexander Bleyaert, masterstudent Internationale Betrekkingen, voegt daaraan toe dat studenten vandaag de dag de vrijheid en verantwoordelijkheid hebben hun eigen werkmethode te kiezen.
onderzoek als moeder van de nuance
Daar komt bij dat studenten die géén laptop gebruiken natuurlijk ook niet altijd een en al oor zijn. Dagdromen is van alle tijden, zegt ook Prof. Luuk van Waes. Van Waes, coördinator van de master in de Meertalige Professionele Communicatie, gelooft niet in een eventueel verbod op laptops. De discussie reduceren tot een onderscheid tussen goede en slechte werkmethoden zou dan ook een vergissing zijn: “Er worden allerlei stevige uitspraken gedaan over (de nadelen van) laptopgebruik, maar de basis is niet altijd duidelijk”. Professoren zouden er goed aan doen minder in te zetten op beperkende regelgeving, en meer op het communiceren van de juiste tips en tools. Als studenten de nodige vaardigheden en de vereiste zelfdiscipline ontwikkelen, hoeft het gebruik van een laptop volgens van Waes niet langer op grote bezwaren te stuiten.
Lesgeven is een collectieve ervaring, geen individuele.
– Thomas Crombez
Onderbouwing voor die observatie diende zich aan toen twee van zijn MPC-studentes, Andrea Aerts en Lore Gijsbrechts, vorig jaar een masterscriptie wijdden aan de effecten van geschreven en getypte notities op begrip. Aerts en Gijsbrechts gingen op zoek naar twee specifieke groepen van proefpersonen: een groep met uitgesproken schrijvers en een groep met uitgesproken laptopgebruikers. De proefpersonen werd gevraagd tweemaal twintig minuten aantekeningen te maken bij een digitaal geprojecteerde lezing. Vervolgens vond er een (voor beide groepen identieke) kennis- en inzichttoetsing plaats. Uit de resultaten bleek dat er geen significante verschillen tussen de twee groepen waren. De belangrijkste conclusie die daaruit volgt: studenten die zich de vaardigheid van het typen of schrijven eigen hebben gemaakt, komen op verschillende manieren tot vergelijkbare prestaties. Deze conclusie sluit aan bij de visie van professor Aline Remael, hoogleraar Vertalen en Tolken aan UAntwerpen. “De discussie rond laptopgebruik wordt vaak nog te ongenuanceerd afgeschilderd. Nieuwe technologieën moeten we eerst op de juiste manier leren gebruiken, en dat gebruik moet vervolgens weer geoptimaliseerd worden naar de juiste gebruikscontext”.
notities van de toekomst
Via onderzoeken en subjectieve observaties verankeren we dus het heden, maar bereiden we ons ook voor op wat komen gaat. Waar is de laptop in de toekomst? Zal ze ruim baan moeten maken voor andere devices, of zullen studenten toch weer vaker de pen ter hand nemen? Professor Crombez stelt zich de toekomst in ieder geval niet al te negatief voor. “Laptopgebruik is een jong, relatief recent fenomeen. Ik hecht dan ook geen geloof aan de opmerking dat ze voorgoed niet meer weg te denken zijn. We moeten eerst doorslaan in een andere richting, voor we zien wat de werkelijke gevolgen zijn van al die digitale toestellen. Ik denk dat we binnen tien jaar in een situatie zitten waarin devices die afleiden in les- en vergaderruimtes op vliegtuigstand gaan. Maar ik zie wel een laptopvrije collegezaal in de toekomst, zeker.” Of die verwachting ooit werkelijkheid zal worden, is nog maar sterk de vraag. Vast staat dat het einde van de laptopdiscussie nog niet in zicht is. “Het gebruik van nieuwe technologieën maakt altijd een evolutie door. Er is nog meer onderzoek nodig. Het is belangrijk om nog beter te weten te komen wanneer en onder welke omstandigheden laptopnotities een positieve uitwerking hebben”, besluit professor Remael. Tot die tijd zullen de balpen en het toetsenbord vechten om de persoonlijke voorkeur van de student.
Dit stuk verscheen eerder in een papieren en digitale versie bij dwars, klik hier