Voor filmmagie mocht ik na afloop van het 49e IFFR de hoogtepunten bespreken en enkele kritische noten kraken. Het lijdt geen twijfel dat ik overall weer genoten heb, en uitkijk naar de jubileumeditie van 2020.
Edit januari 2023: de (oude) website van filmmagie is sinds najaar 2020 niet meer toegankelijk, zie onder voor de gekopieerde tekst uit eigen archief
Terugblik IFFR: De parasiet van het festival
Met het biografische drama A BEAUTIFUL DAY IN THE NEIGHBORHOOD van Marielle Heller (‘Can You Ever Forgive Me?’) kwam afgelopen zaterdagavond een einde aan de 49e editie van het IFFR. Als vanouds bleek het weer onmogelijk om géén prachtfilms te missen. Toch rezen in de marge ook een aantal kritische kanttekeningen.
Los van de verschillende competities werden er in de vier vaste festivalsecties (Voices – Bright Future – Deep Focus – Perspectives), gehandhaafd onder vertrekkend directeur Bero Beyer, ook dit jaar tal van hoogtepunten vertoond. DWELLING IN THE FUCHUN MOUNTAINS (zie ons verslag hier: https://filmmagie.be/nieuws/iffr-de-staat-van-een-land) is het beoogde eerste deel van een drieluik over het leven van een Chinese familie, woonachtig in het zuidoosten van het land. De gelaagde karakterschetsen, gelardeerd met sociaalpolitieke commentaren, hadden gelukkig niet verder van franchiseformules kunnen afstaan. Opvallend waren verder de uitgekiende long takes, ongetwijfeld mede gestimuleerd door het werk van landgenoot Bi Gan (Kaili Blues, Long Day’s Journey Into Night). Eén van de meest heerlijk eigenzinnige films van het festival was THE TROUBLE WITH NATURE (Illum Jacobi), waarin de achttiende-eeuwse filosoof Edmund Burke tijdens een trektocht in de Alpen zijn eigen machtspositie ten aanzien van zijn levenswijze slavin ontmantelt.
Film als reis
Reizen stonden in dit verband vaker centraal tijdens het festival; meerdere IFFR-toppers draaiden in meer of minder abstracte mate om de reis of queeste van de hoofdpersoon. VALLEY OF SOULS (Nicolás Rincón Gille) laat zien hoe een vader in het door paramilities geteisterde Colombia van 2002 op zoek gaat naar zijn vermist geraakte zoons. CEMETERY (Carlos Casas) verbeeldde de mythische reis naar een olifantenkerkhof in het licht van de verhouding tussen jagers en verzorgers. De indrukwekkende openingsfilm, koortsdroom MOSQUITO (João Nuno Pinto), dong ook mee naar de VPRO Big Screen Award (waarbij een publieksjury een film uitkiest voor Nederlandse distributie), maar die ging uiteindelijk naar A PERFECTLY NORMAL FAMILY (Malou Reymann). Twee laatste hoogtepunten die buiten competitie draaiden waren het belangrijke Braziliaanse debuut THE FEVER (over de relatie tussen de onderdrukker en de onderdrukte) en Damien Manivel’s LES ENFANTS D’ISADORA, een ontroerende dansfilm voor kijkers met engelengeduld.
De mogelijkheid van herstel
De meest overweldigende kortfilm was niet één van de drie Tiger-winnaars (APPARITION, COMMUNICATING VESSELS en het Vlaamse SUN DOG), maar THORAX van Siegfried A. Fruhauf. Naast de shorts zou je ook de Bright Future mid-length sectie eenvoudig over het hoofd kunnen zien. In deze categorie worden beloftevolle films met een gemiddelde speelduur van een uur vertoond. Eén van de positieve uitschieters was dit jaar het Peruaanse EN MEDIO DEL LABERINTO (Salomón Pérez), een kernachtige coming of age-prent over een verlegen skater. L’ÎLE AUX OISEAUX (Maya Kosa, Sérgio da Costa), een empathische film over de relatie tussen mens en dier en de mogelijkheid van herstel, was een welkom rustmoment in het programma. De film zou een mooie double bill hebben gevormd met de Grieks-Nederlandse productie KALA AZAR (Janis Rafa), over een stel dat in dienst van een huisdierencrematorium door het desolate Griekse binnenland trekt. De Tiger-award won Rafa er niet mee, wel de KNF-prijs, een onderscheiding van Nederlandse filmcritici.
Aziatisch palmares
Het is opvallend dat de Tiger-award, de absolute hoofdprijs van het festival, voor het derde jaar op rij naar een Chinese titel ging. Na The Widowed Witch (2018) en Present.Perfect. (2019, zie ons verslag hier) viel de eer ditmaal ten deel aan THE CLOUD IN HER ROOM. De jury, onder leiding van de Nederlands-Palestijnse filmmaker Hany Abu-Assad (Paradise Now, Omar), prees de innovatieve persoonlijke filmtaal van regisseuse Zheng Lu Xinyuan en haar vermogen om een door het kapitalisme en het moderne stadsleven verlamde generatie treffend te portretteren. De film valt verder op door de soms spoorslags naar negatief beeld verschietende zwart-witfotografie. Twee persoonlijke favorieten in de Tiger-competitie waren SI YO FUERA EL INVIERNO MISMO (Jazmín López, Leones), een reis van de camera door een landschap van herinnering, en het contemplatieve debuut PIEDRA SOLA (Alejandro Telémaco Tarraf). Toevalligerwijs tekent Argentinië voor beide films.
De Zuid-Koreaanse debutante Dan-Bi Yoon sleepte volledig terecht de Bright Future-award in de wacht, een geldprijs die wordt uitgereikt aan de meest beloftevolle eerste film. Wie tijdens het kijken van het Koreeda-eske familiedrama MOVING ON puur let op de dienende regie en de beheerste interacties tussen de verschillende personages, zou durven zweren dat hij of zij met een Japans debuut te maken heeft. Ter vergelijking: in de Tiger-competitie werd het Zuid-Koreaanse BEASTS CLAWING AT STRAWS vertoond, een groteske genrerit zonder handrem. Regisseur Kim Yong-Hoon won er de speciale juryprijs mee. Ook de emotionele rollercoaster PARASITE behoeft voor doorgewinterde filmliefhebbers geen nadere uitleg.
Twee vliegen in één klap
Om laatstgenoemde film was dit (IFFR-)jaar het nodige te doen. In de aanloop naar het festival werd bekend dat regisseur Bong Joon-Ho een Rotterdamse pauze zou inlassen in zijn nu al knotsgekke prijzenseizoen. Het leidde tot verdwaasde reacties van de Amerikaanse filmpers. Tijdens de strak uitverkochte masterclass op de festivaldinsdag gaf de Zuid-Koreaanse filmrevelatie van 2019 een verklaring door te verwijzen naar zijn debuutfilm Barking Dogs Never Bite, die anno 2001 al op het IFFR vertoond werd. Toen Bong werd gevraagd waarom hij voor de gelegenheid (ook) een zwart-witversie van PARASITE had meegenomen, antwoordde hij met bescheiden zelfspot: ‘’ik wilde mezelf wijsmaken dat ik een klassieker gemaakt had’’.
Toch voorkomen ook die reactie en de uiterst sympathieke houding van de filmmaker niet dat er een aanzienlijke commerciële nasmaak aan deze alternatieve versie blijft kleven. Met PARASITE BLACK & WHITE sloeg het festival twee vliegen in één klap, en verblijdde het de ‘Bonghive’ gedoopte fanschare van de regisseur met extra vertoningen. Inmiddels is alleen ook bekend geworden dat het niet bij een special treat in festivalsfeer blijft. Nog geen half jaar na de Nederlandse release van de laatste Gouden Palm-winnaar (België was een maand of twee rapper) volgt een regulier (Nederlands) zaalcircuit voor de zwart-witversie. Succes lijkt gegarandeerd: omdat de scheurkaarten voor de BankGiro Loterij publieksprijs onvoorstelbaar genoeg niet op zak bleven, heeft de nieuwe PARASITE zijn eerste onderscheiding al ontvangen. Het geldbedrag ging jammerlijk ten koste van de unieke runner-ups, de betrokken filmmakers en hun voorbehouden volgende projecten.
Op de drempel van een jubileum
Je kunt het al die enthousiaste bezoekers overigens met geen mogelijkheid kwalijk nemen. Die hadden de tijd van hun leven, en dat gold ondanks de kritische kanttekeningen net zo goed voor ondergetekende. Het siert het IFFR dat ze zich ook dit jaar weer hebben ingezet voor tal van films die je anders in de Benelux zeker niet zomaar op een groot doek te zien krijgt. De vele Q&A’s wekten bovendien de indruk dat er meer filmmakers ter plaatse waren dan ooit tevoren.
Misschien is de cynisch-kritische masterclass van de Portugese cineast Pedro Costa (ter plaatse met het innemende rouwportret VITALINA VARELA), verzorgd op de eerste festivalvrijdag, wel de belangrijkste oorzaak dat de vertoning en bekroning van PARASITE BLACK & WHITE zo blijft hangen. Op beheerste, maar messcherpe wijze becommentarieerde Costa de actuele wereld van producers en sales agents, en de relatie tussen marktdenken en het soort cinema dat we voorgeschoteld krijgen. Was Costa in zijn verzuchtende exposés misschien té nostalgisch, semi-vervreemd van zijn tijd en zijn publiek? Bij vlagen wekte de filmmaker wel die indruk, maar z’n argumenten stonden en blijven staan. Volgend jaar viert het IFFR zijn eervolle gouden jubileum met een nieuwe festivaldirectrice. Laten we hopen dat de grootste parasiet van het festivalcircuit z’n angel in de tussentijd zo ver mogelijk inhoudt.
Geschreven door Tim Bouwhuis
Palmares Tiger Award: The Cloud in her Room van Zheng Lu Xinyuan
Special Jury Award: Beasts Clawing at Straws van Kim Yong-Hoon
Tiger short awards: Apparation van Ismaïl Bahri, Sun Dog van Dorian Jespers, en Communicating Vessels van Maïder Fortuné en Annie MacDonnell
Bright Future Award: Moving On van Dan-Bi Yoon
Eervolle vermelding Bright Future: A Rifle and a Bag van Isabella Rinaldi, Cristina Hanes en Arya Rothe
VPRO Big Screen Award: A Perfectly Normal Family van Malou Reymann
BankGiro Loterij publieksprijs: Parasite (zwart-witversie)van Bong Joon-Ho
Voices short award: Tabaski van Laurence Attali
FIPRESCI Award: Only You Alone van Zhou Zhou
NETPAC Award: Nasir van Arun Khartick
KNF Award: Kala azar van Janis Rafa
IFFR Youth Jury Award: Les Misérables van Ladj Ly
Found Footage Award: My Mexican Bretzel van Nuria Giménez