In 1975 stond Angola op de drempel van onafhankelijkheid, ware het niet dat een (Koude) burgeroorlog het zicht op de vertrekkende Portugezen vertroebelde. Een fel conflict tussen de communistisch geïnspireerde éénpartijstaat MPLA en haar politiek-ideologische tegenhanger [FNLA] zou nog decennia voortduren. Another Day of Life concentreert zich op die eerste maanden van militaire chaos, als de Poolse journalist Ryszard Kapuściński (1932-2007) met gevaar voor eigen leven door het verschroeide binnenland reist. Regisseurs Raúl De La Fuente en Damian Nenow vermengen verbluffende animatie, archiefbeelden en eigentijdse interviews.
De geëngageerde bespreking van dekolonisatie, mensenrechten en Koude Oorlog-perikelen maakt de film urgent, maar het is de animatie die dit visuele kunststuk ook daadwerkelijk een eigen gezicht geeft. De uitgesproken aanpak laat zich, stilistisch én thematisch, naar mijn weten hooguit vergelijken met Ari Folmans Waltz with Bashir (2008). Ook daar krijgt herinnering vorm door abstractie, ook daar zijn archiefbeelden interventies van het reële.
De animatie roept daarnaast een relevant ethisch vraagstuk op: Hoe verhoudt de esthetiek van de film tot hetgeen verbeeld wordt? Wat voegt de stilering wezenlijk toe aan ons begrip van oorlog? En wat moeten we met de schrille dialoog tussen schoonheid en vernietiging? Versterken de twee elkaar of spreken ze elkaar tegen? Het vraagstuk is ethisch, afhankelijk van de blik en gevoeligheid van de toeschouwer. Maar het vraagstuk raakt ook aan ideeën over het onderscheidingsvermogen van kunst. Hoe ‘memorabel’ was Another Day of Life geweest als de makers zich tot rafelige archiefbeelden beperkt zouden hebben? De impact van de keuze voor animatie laat zich niet onderschatten. ”When a live person, in the flesh, appears in the middle of a dialogue, and continues where their illustrated counterpart left off, the animation turns into reality and becomes much more profound”, stelt Nenow in een interview.
Het is jammer, maar misschien onvermijdelijk, dat de gehandhaafde stijl en de politieke insteek van de film niet de volledige speeltijd hand in hand kunnen blijven gaan. Het welhaast surrealistische zicht op geanimeerde destructie en een constante kanteling van de wereld echoot de gedachte dat oorlog in essentie neerkomt op desoriëntatie en wanorde, of Confusao, zoals het in de film benoemd wordt. De ideologische representatie van het conflict is echter vrij schetsmatig, mede omdat we meekijken en begrijpen met de humane doch gekleurde blik van de journalist. De ‘andere kant’ is er enkel van horen zeggen. De inval van Zuid-Afrikaanse troepen in het Zuiden van Angola geeft de film een rake onderlaag: omdat er geen twijfel over bestaat dat Zuid-Afrika gesteund werd door de CIA en het republikeinse bewind van Nixon, gaat de film impliciet ook over apartheid en [dus] racisme. De strijd van de MPLA (gesteund door de Cubanen en de toenmalige Sovjet-Unie) is ook een strijd voor de vrijheid. De iconische plaats van een vrouwelijke zwarte guerrillastrijdster (Carlotta) in de film spreekt binnen dit invoelbare kader tot de verbeelding.
De lijn die de makers uitzetten wordt iets te ver doorgetrokken als er richting het einde een drooggevallen schip met de naam van Karl Marx wordt getoond, waarbij de stem op de voice-over zich hardop afvraagt hoe het toch gesteld is met het socialisme. De laatste akte versterkt het beeld van twee continu tegengestelde polen daarmee meer dan op basis van de schrijnende oorlogssituaties nodig was geweest. Uiteindelijk trekt de rook van het daar en toen nooit volledig op – ze bedekt iedere ideologische waarheid onder een dikke deken van rouw.
Another Day of Life (2018). 85 min. Regie: Raúl De La Fuente, Damian Nenow. Met Miroslaw Haniszewski, Vergil J. Smith, Tomasz Zietek.
Deze film draait vanaf 14-3 regulier in Nederlandse filmhuizen.
