Morgenavond alweer. Dan wordt in de grote zaal van de Rotterdamse Schouwburg de openingsfilm van het 49e IFFR (Internationaal Filmfestival van Rotterdam) vertoond. Voor filmmagie schreef ik net als vorig jaar een voorbeschouwing op het festival, dat ik in het geheel hoop bij te wonen.

Edit januari 2023: de (oude) website van filmmagie is sinds najaar 2020 niet meer toegankelijk, zie onder voor de gekopieerde tekst uit eigen archief

IFFR 2020: tussen behoud en transformatie

Cinefielen trainen hun uithoudingsvermogen op het 49^e IFFR (Internationaal Filmfestival van Rotterdam), volgens festivaldirecteur Bero Beyer het slothoofdstuk van een verhaal dat over vier jaar is uitgespannen. 2019, aldus Beyer, gaat over de viering van artistieke filmische expressie: het vangen van licht en donker, het balanceren van stilstand en beweging, en het gebruiken van pixels en kleuren om vorm, verhaal en betekenis te creëren.

Terug naar de basis dus, nadat eerdere edities het festivalmilieu (2017), de festivalbezoekers (2018) en hun emoties (2019) onder de loep namen. Het is extra logisch dat de voorman van het festival hierbij over een afsluitend hoofdstuk spreekt. Na deze editie draagt Beyer zijn stokje namelijk over aan Vanja Kaludjercic (huidig directeur acquisities bij streamingplatform MUBI), die het festival goed kent door één van haar eerdere functies als masterclasscurator (2016-2018). Dat laatste is een absolute pre, want Kaludjercic mag straks definitief aan haar nieuwe job beginnen met de voorbereiding van het gouden festivaljubileum (2021).

Oude waarden, nieuwe wind

Het is de vraag hoeveel de nieuwe directrice gaat veranderen aan de secties die de afgelopen jaren tot de verbeelding zijn gaan spreken. Tijdens de komende editie kunnen bezoekers hun films in ieder geval nog uitzoeken op één van de vier pilaren van het programma: ‘Voices’ (verbreding), ‘Bright Future’ (belofte), ‘Deep Focus’ (verdieping) en ‘Perspectives’. In laatstgenoemde sectie zijn vijf thematische programma’s ondergebracht. Zo roemt ‘The Tyger Burns’ geroutineerde filmmakers die in een verder verleden al te gast waren, terwijl ‘Wait and See’ inspeelt op de waarde van geduld binnen een vluchtige, digitale cultuur. ‘Sacred Beings’ onderzoekt genderfluïditeit vanuit een postkoloniaal perspectief en ‘Synergetic’ drukt Beyer’s wens uit om de kloof tussen enkele filmvertoningen en een breder begrip van kunst verder te dichten. De (korte) films ontspringen in film-en kunstenaarscollectieven die onderschrijven dat verbinding de kern van kunst is. Daarnaast nemen (muzikale) performances en installaties binnen ‘Synergetic’ een belangrijke plaats in. In het Nieuwe Instituut denkt ‘The Ummah Chroma’ (gemeenschap van kleur) met haar bezoekers na over culturele participatie en zelfexpressie.

Een rijke regio

Door de actualiteit van de protesten in Hong Kong moest het vijfde verzamelprogramma, ‘Ordinary Heroes: Made in Hong Kong’, op het laatste moment gecureerd worden. Nu hoeft de filmproductie van een land zeker niet altijd samen te hangen met de sociaal-politieke status quo, maar het moet toch gezegd: het is ironisch dat de editie van en vóór Hong Kong juist ook sterke cinema uit China belooft. Ging de Tiger-award vorig jaar nog naar de politiek bewuste streamingcollage PRESENT.PERFECT., dit jaar dingt de melancholische karakterstudie THE CLOUD IN HER ROOM (Zheng Lu Xinyuan) mee naar de hoogste onderscheiding. Verder werden DWELLING IN THE FUCHUN MOUNTAINS (Gu Xiaogang) en DAMP SEASON (Gao Ming) gefilmd in dezelfde zuidelijke regio waar Bi Gan ‘Long Day’s Journey Into Night’ (IFFR 2019) en ‘Kaili Blues’ (2015) opnam. De eerste stills van Damp Season beloven alvast een bedwelmende beeldenreis in de lijn van Gan’s stijlvaste debuut.

Many Uncut Gems

Verdere hoogtepunten zijn er naar verwachting te over. In de middellengte-sectie van ‘Bright Future’ wordt TOKYO TELEPATH 2020 (Endo Maiko) vertoond, een unheimlich toekomstvisioen van de stad waar volgend jaar de Olympische Spelen plaatsvinden. Er is nieuw werk van Damien Manivel (LES ENFANTS D’ISADORA), Bertrand Bonello (ZOMBI CHILD) en Pablo Lorraín (EMA), en ook voor UNCUT GEMS (gebroeders Safdie, binnenkort op Netflix) zullen de tickets welgewild zijn. Genreliefhebbers mogen zich verheugen op het knotsgekke JALLIKATTU (Lijo Jose Pellissery), animatiefans worden bediend met CHILDREN OF THE SEA (Watanabe Ayumu), naar verluid met Kubrickiaanse apotheose. Van de Hongaarse Ágnes Kocsis (‘Pál Adrienn’) is het allusierijke EDEN te zien. Voor de Tiger-award komen dit jaar niet de gebruikelijke acht, maar tien titels in aanmerking, waaronder de tweede langspelers van Jazmín López (‘Leones’, 2012) en Jorge Thielen Armand (‘La Soledad’, 2016).

In de wandelgangen

Festivaltitels kunnen net dat beetje extra glans krijgen als hun regisseurs ook daadwerkelijk aanwezig zijn. VITALINA VARELA, de eerste film van de Portugees Pedro Costa (‘Horse Money’) sinds vijf jaar, draait in tandem met een masterclass van de regisseur. De film zal dit voorjaar ook in Vlaanderen te zien zijn (Courtisane festival). Bruno Dumont trakteert Rotterdam na de headbangende nonnen in ‘Jeannette’ (2017) ook op het ongetwijfeld even eigenzinnige vervolg. Wederom is de vraag of hij dat vooral doet voor de tien mensen die het een meesterwerk vinden, voor de vele weglopers, of gewoon voor allebei.

Het masterclassprogramma zorgt ervoor dat moderne klassiekers in een nieuwe, bijzondere vorm te zien zijn. Filmcomponist Howard Shore (‘The Lord of the Rings’), de vaste muzikale sparring partner van David Cronenberg (‘Videodrome’, ‘The Fly’) komt vertellen over zijn werk voor ‘Crash’ (1996), dat op de laatste vrijdagavond live door het Rotterdamse Philharmonic Orchestra wordt uitgevoerd. Ook Bong Joon-Ho, de Zuid-Koreaanse ‘winnaar’ van filmjaar 2019, komt vertellen over zijn werk en neemt en passant een zwart-witversie van PARASITE mee. De toekomst zal uitwijzen of deze make-over in navolging van de Black & Chrome-edition van ‘Mad Max: Fury Road’ (2015) een cultstatus zal verdienen. De opmerkelijke keuze om een wereldwijde hit zo snel te recycleren (in Amerika is HBO ook al met een miniserie bezig) onderstreept in ieder geval nog eens dat filmfestivals als het IFFR nooit uitsluitend een springplank zijn voor talent: ze zijn bewaarders van de schatkist. En in dit geval krijgt het archief een impuls nog voor er goed en wel iets op de plank ligt.

IFFR loopt van 22 Januari tot 2 Februari.

Geschreven door TIM BOUWHUIS