In Kandahar is de burka op een paar momenten een venster waardoor we de wereld bekijken. Die wereld is klein en groot tegelijk; de reis die de protagoniste aflegt is een lange, maar iedere locatie die ze aandoet wordt haar eigen microkosmos. Wie zijn persoonlijke doel wil bereiken kan niet om het publieke hier en nu heen.
Context is alles, en deze film van de Iraanse regisseur Mohsen Makhmalbaf kan dan ook niet los van zijn sociaal-maatschappelijke discours bekeken worden. De Engelse wikipedia meldt onomwonden dat Kandahar op het festival van Cannes (2001) in de marge werd ontvangen, tot die vliegtuigen zich in de Twin Towers boorden. Ineens kregen beelden van religieuze indoctrinatie een compleet andere lading.
Makhmalbafs docudrama wordt bemiddeld door Nafas (Nelofer Pazira), een dame van Afghaans-Canadese origine. Katalysator voor Nafas’ terugkeer naar het toenmalige land van de Taliban is de dreigende zelfmoord van Dyana, een vriendin die we typerend genoeg nooit te zien krijgen. Verwijzingen naar de eclips en het einde van het millennium – beoogd eindpunt van Dyana’s leven – komen vooral visueel prachtig uit de verf. De mijmerende cinematografie (kan een camera denken?) doet af en toe vergeten dat we met een externe vertelling te maken hebben. Bij vlagen meandert Makhmalbaf bij zijn atmosferische registratie vandaan; even is er dan ruimte voor expliciete inhoud, alsof er onderstreept moet worden dat de scènes in kwestie extra relevant zijn.
Over de breedte werkt die aanpak wel, al mist er op cruciale momenten wel een stukje verdieping. Kinderen die Koranrecitaties op moeten dreunen zijn zonder verdere pointe niet de meest subtiele middelen om een boodschap over te brengen. Had dan gepoogd hier en daar wat narratieve zijsporen te nemen – nu blijft onze blik vaak [letterlijk] beperkt tot het film-zicht van Nafas, wiens psychologische uitwerking nergens voldoende is om ook maar enigszins van een karakterstudie te spreken. Kandahar is daarmee een film geworden die vooral cinematografisch prikkelt. Een verdienste en een paradox inéén: wil Makhmalbaf immers niet eerst en vooral een politiek punt maken?
Kandahar (2001), Mohsen Makhmalbaf. 85 min. Met Niloufar Pazira, Hassan Tantai, Sadou Teymouri e.a.