In de nieuwe tijdelijke tentoonstelling van EYE ontmoeten de kleinste bouwstenen van ons bestaan de grote decors van het universum. Beeld-en geluidskunstenaar Ryoji Ikeda brengt het leven terug tot een eindeloze basis van geluidsgolven en datastromen.
Hoe ongrijpbaar die basis is, blijkt wel als je voor Ikeda’s derde installatie staat: een enorm datagram [data.tron [3 SXGA+version]] waarin zeeën van getallen de regie bepalen. Wie zoekt naar reeksen en patronen komt bedrogen uit. Het kunstwerk transformeert, dringt zijn eigen dynamiek op. De expositieruimte geeft de bezoeker daarbij haar eigen plaats. Er is alle gelegenheid om op de vloer te gaan zitten, en verwonderd te verzinken in de continue verandering. De grootse radarwand die het geheel later af zal sluiten heeft een vergelijkbare impact.
In totaal bestaat de tentoonstelling uit zeven installaties. Voor de vluchtige voorbijganger is dat weinig. Je kunt langslopen, je wenkbrauwen optrekken en snel weer door de nooddeur verdwijnen. De overzichtelijke opzet is tekenend voor de ruimte die Ikeda zijn bezoekers geeft: impressies kunnen leidend zijn, maar het is even goed mogelijk minutenlang in een zwart gat te staren; een zwart gat waaruit het licht wél kan ontsnappen. Point of no return is, naar de eigen woorden van de kunstenaar, Ikeda’s meest metafysische creatie. Als je vanuit de achterzijde van de expositieruimte naar het zwarte gat kijkt, zie je twee dingen: als er toeschouwers vóór het gat staan, vervormen hun lichamen tot donkere schaduwen, nietige vormen in het aangezicht van het niets. Maar als er ook toeschouwers áchter het gat staan, projecteert het heldere licht dat daar schijnt hen weer in volle glorie, alsof ze daar weer bestaansrecht hebben. Er is tóch een terugkeer mogelijk.
cop. foto studio Hans Wildschut
Als bezoeker kun je je krampachtig vastgrijpen aan flarden van betekenis, zeker als je na gaat denken over een werk als Point of no return. De kunst is echter, zegt Ikeda tijdens de persconferentie, om de tentoonstelling te benaderen als een concert, een ervaring. Laat de oneindigheid over je heen komen, denk achteraf. Uit Ikeda’s toelichtingen blijkt andermaal dat hij gefixeerde betekenissen afzweert, al ontstaat daarmee ook een interessante paradox: hoe laat zijn fascinatie voor het fundamentele zich rijmen met de weigering daar vervolgens betekenis aan toe te kennen?
Ikeda houdt die ambiguïteit met liefde in stand. Als een journaliste vraagt naar zijn kijk op feitelijkheid, legt hij uit dat data in feite twee betekenissen heeft: vaststaande coördinaten of getallen zijn evenzeer data als ongecontroleerde stromen. Is er iets fundamentelers dan data? Het betekent alles en niets tegelijk.
De expositie van Ryoji Ikeda is te zien t/m 2 december 2018. Klik hier voor info en tickets. Op 23 november verzorgt de geluidsartiest een live audiovisueel concert. EYE verzorgt verder o.a. een filmprogramma rond het thema The Man and the Machine (18-10 tot 13-11).
cop. beeld boven: Ryuichi Maruo