In 2014 viel de Syrische stad Raqqa in handen van Islamitische Staat. ‘Ze schilderden onze stad zwart en hulden haar in duisternis’, zegt één van de burgers die in City of Ghosts het woord krijgt. Deze donkere woorden passen bij een status quo van angst en onzekerheid, die haar schaduw nu al jaren over Raqqa werpt.
Iedere vorm van vrijheid ontmoet in deze spookstad de restricties van IS. Restricties op het gebied van communicatie, onderwijs, verplaatsing binnen en buiten de stad, openbaar samenkomen. Welbewust verduistert deze politiek-religieuze beweging haar eigen misdaden. Enkel de inmiddels pijnlijk herkenbare propagandafilmpjes vinden hun weg naar buiten, de waarheid blijft verstoken van daglicht. Toch is er enige hoop. Dappere burgers trachten de communicatieve barrières te doorbreken, met gevaar voor het leven van henzelf en hun dierbaren. Over deze burgers gaat City of Ghosts.
Vanuit een schuiladres in Berlijn bedrijft een stel Syrische mannen een knap staaltje burgerjournalistiek. Spaarzaam contact met kennissen in Raqqa levert beelden en nieuwsflitsen op, die verspreid worden via een speciale website en een YouTube-kanaal. Regisseur Matthew Heineman (Cartel Land) laat zien wat deze mannen dagelijks moeten doorstaan. Bedreigingen volgen elkaar op, het lot van vrienden en familie is constant onzeker. Tóch kunnen en willen de hoofdpersonen van City of Ghosts niet anders. Juist omdat andere stemmen zwijgen, besluiten deze mannen te spreken. Raqqa is being slaughtered silently vormt een krachtig tegengeluid in een tijd van alternatieve feiten, propaganda en fake news.
Vooral in de eerste helft van deze documentaire maken de kwetsbare opnames uit Raqqa indruk. Later, als de burgerjournalisten meer op de voorgrond treden, dient zich een complexe vraag op: wat is geënsceneerd en wat niet? Een aantal shots en gesprekken voelen wat geforceerd aan, en wekken daarmee de indruk dat de overkoepelende boodschap het tijdens het filmen soms won van een stukje authenticiteit.
Een sterke zet van Heineman is het filmen van een anti-immigratie demonstratie in het centrum van Berlijn. De retoriek van de man op het podium vertoont sterke gelijkenissen met de polarisatie die de IS-filmpjes oproepen. Die observatie komt gelukkig niet voort uit een hard statement, maar uit mijn persoonlijke neiging deze twee performances naast elkaar te leggen. Van alle gedachten die City of Ghosts oproept is dit zonder meer de meest urgente- en de meest verontrustende.
Over de breedte mist Heinemans documentaire de scherpte en de nieuwswaarde om écht indruk te maken. Het zijn losse beelden die blijven hangen: een zeven-jarige jongetje dat een speelgoed-teddybeer de keel doorsnijdt, een journalist die van wanhoop en uitputting begint te trillen in zijn hotelkamer. En juist in die beelden zit het grote verhaal.
Beoordeling: [usr 3.5]
Filminformatie: City of Ghosts (2017)/92 min./Documentaire, oorlog/Regie: Matthew Heineman
City of Ghosts is vanaf vandaag te zien in de Nederlandse filmtheaters
