Bovenstaande albumcover is van een album van de Britse rockband Muse, Black Holes and Revelations (2006). In het paper dat ik in de laatste periode van het schooljaar 2015/2016 schreef voor een cursus over de Bijbel, legde ik onder andere uit waarom deze cover en de Bijbel alles met elkaar te maken hebben…
Geïnteresseerd? Het hele paper is hieronder terug te vinden.
Black Holes and Revelations
The Four Horsemen of the Apocalypse in de muziek van Muse en Coldplay
Tim Bouwhuis
Bijbelse motieven en allusies vinden we overal in ons culturele landschap terug. De overvloed aan gelaagde verhalen die de Bijbel tentoonspreidt, leent zich bij uitstek voor exploitatie. Het staat een ieder immers vrij Bijbelverhalen naar eigen gelang te interpreteren en te gebruiken.
Ik richt me in dit paper op één specifiek Bijbels motief, namelijk dat van de ‘Four Horsemen of the Apocalypse’. Dit motief komt onder andere terug in de populaire muziek. In het bestek van dit paper moet ik mij beperken tot het beschouwen van de representatie van de Four Horsemen of the Apocalypse op twee bekende albums van twee grote bands uit de pop/rockcultuur: Muse en Coldplay. Ik heb deze bands niet voor niets uitgekozen. Zij behoren namelijk tot de populairste muzikale acts van dit moment, en hun albums worden wereldwijd beluisterd. Zodoende nemen mensen overal ter wereld er bewust of onbewust kennis van als deze bands een specifiek Bijbels motief in hun albumcovers, albumtitels en lyrics verwerkt hebben.
Het uitgangspunt van dit paper is de volgende vraag: op welke manier(en) komt het Bijbelse motief van de Four Horsemen of the Apocalypse terug op het album ‘Black Holes and Revelations’ (2006) van Muse en op ‘Viva la Vida and Death to all his Friends’ (2008) van Coldplay? Beide albums verwijzen in hun albumtitels reeds naar de Bijbel: het album van Muse noemt het Bijbelboek Openbaring bij naam, terwijl in de albumtitel van Coldplay impliciet al de vierde ruiter van de Apocalyps (‘Death’) benoemd wordt. Aan de hand van de albumcovers, de songtitels en de songteksten van een nummer van beide albums zal ik bij beide bands onderzoeken op welke wijze(n) de Four Horsemen gebruikt en gerepresenteerd worden.
Hiertoe is dit paper in drie korte hoofdstukken opgedeeld. Het eerste hoofdstuk biedt een korte inleiding bij het motief van de Four Horsemen. Wie zijn zij, en waar in de Bijbel komen zij expliciet ter sprake? Het tweede en derde hoofdstuk spitsen zich vervolgens volledig toe op de albums van respectievelijk Muse en Coldplay. Ik benoem de belangrijkste verwijzingen naar de Four Horsemen of the Apocalypse, en doe een voorzichtige poging hun verschijning op deze albums te duiden. In de conclusie kom ik tenslotte terug op de centrale vraag van dit paper, waarbij ik de belangrijkste inhoudelijke observaties nog eens summier aan de orde stel.
De talloze verwijzingen naar the Four Horsemen of the Apocalypse in verschillen uitingen van cultuur kunnen de indruk wekken dat dit motief een grootse, breed uitgemeten oorsprong kent. Niets is minder waar: slechts in zeven verzen van het Bijbelboek Openbaring komen de Four Horsemen of the Apocalypse aan bod.[1] Openbaring verhaalt over een apocalyptische toekomst, waarin God oordeelt over de aardse wereld. Dit oordelen verloopt op zeer symbolische wijze: in het vijfde hoofdstuk wordt gesproken over een boekrol met zeven zegels, die alleen door het lam geopend kan worden.[2] Als dit lam in het eerste vers van hoofdstuk zes het eerste zegel verbreekt, komen de vier ruiters van de Apocalyps ter sprake. Het begint bij één ruiter, die een boog en een zegekrans draagt. Vervolgens is in de verzen drie tot zeven te lezen hoe er nog eens drie zegels verbroken worden, waarmee nog eens drie ruiters op het toneel verschijnen. De meest gangbare interpretatie van hetgeen de vier ruiters vertegenwoordigen, vinden we in het achtste en laatste vers waarin de ruiters een rol spelen.
‘Zij kregen verlof om op een vierde deel van de aarde dood en verderf te zaaien, door middel van het zwaard, hongersnood, dodelijke ziekten en wilde dieren’.[3]
Aan de hand van dit vers zijn de vier ruiters van de Apocalyps gelieerd aan de volgende vier begrippen: oorlog, honger, pestilentie en dood.[4] Het is in deze context relevant te vermelden dat de ruiters niet altijd als een vierdelige eenheid zijn afgebeeld: zeker tot in de vijftiende eeuw was het zeer gewoon één ruiter eruit te lichten en speciale aandacht te geven. Toen de Duitse kunstschilder Albrecht Dürer in 1498 echter ‘die vier apokalyptischen reiter’ representeerde, deed hij dit door hen als een vooruit stormende eenheid af te beelden. De assumptie dat Dürers iconische werk de eenwording van de ruiters bevorderd of zelfs geïnspireerd heeft, kan met reserve gehanteerd worden als een verklaring voor het feit dat we de Four Horsemen in de populaire cultuur vaak als een eenduidig kwartet terugzien.[5]
Op 3 juli 2006 bracht de Britse rockband Muse haar vierde studioalbum uit. De band, die bekend staat om haar mengelmoes van aan rock gerelateerde genres en haar energieke live-performances, speelt regelmatig met thema’s als autoriteit, chaos en revolutie.[6] Het Bijbelse motief van de vier ruiters valt goed in te passen binnen deze thema’s, wanneer je het motief vertaalt naar een autoriteit (het lam) die chaos (de vier ruiters) op de aarde loslaat. De albumcover van ‘Black Holes and Revelations’ bevat vier mannen die op de rode planeet Mars rond een tafel zitten. Dit is een directe verwijzing naar de Four Horsemen: wie goed kijkt, kan zien dat er op de tafel vier plastic miniatuurpaardjes opgesteld staan. Dat de ruiters hun paarden als het ware ontgroeid zijn, roept de interpretatie op dat de vier kwalen die de ruiters representeren (oorlog, honger, pestilentie en dood) zich los hebben gemaakt van hun paarden, en niet meer te controleren zijn. De albumcover wekt de indruk van een radicale herlezing van het boek Openbaring, waarbij God niet meer in de hand heeft wat hij op de aarde heeft losgelaten.[7]
Deze these is als vanzelfsprekend suggestief, maar ze laat zich wel onderbouwen in de songtekst van een specifiek nummer van het album. In het eerste couplet van Knights of Cydonia, een nummer dat door haar titel ook expliciet naar de ruiters verwijst (en daarnaast in de intro geluiden van hinnikende paarden en aanstormende paardenhoeven laat horen), zingt Matthew Bellamy het volgende:
‘I’ll show you a God, who falls asleep on the job’[8]
Deze zin onderstreept de these die de albumcover opriep, namelijk die van een God die niet almachtig is, en op den duur niet meer kan beheersen wat hij ontketend heeft. Dat we hier daadwerkelijk kijken naar de Four Horsemen, wordt evident uit de connotatie van Cydonia; dit woord slaat precies op het gebied op Mars dat de albumcover representeert.[9]
Ook in de popmuziek van Coldplay keert het motief van de Four Horsemen terug. Hun album uit 2008 is getiteld ‘Viva la Vida and Death to all his friends’. De zinsnede ‘Death to all his friends’ komt terug in het laatste nummer, dat tevens die titel met zich meedraagt. Chris Martin, de leadzanger van de band, zingt dan ‘I don’t want to follow death and all of his friends’. Hiermee refereert hij direct aan de vierde ruiter van de Apocalyps, die Dood heet en in de kunst vaak is afgebeeld met een gevolg van Hades (de Griekse god van de onderwereld) en de gehele populatie van de hel.[10] Death and all of his friends zijn dus de vierde ruiter en zijn gevolg (Hades en de populatie van de hel). Het is interessant dat alleen de vierde ruiter hier aan de orde komt: waar ik er eerder in dit paper op wees dat de Four Horsemen vaak als eenheid worden afgebeeld, zien we hier een voorbeeld van een enkele rijder die op de voorgrond treedt. De connotatie van de referentie is er één van (lichte) angst en tegelijk van vastberadenheid: de zanger spreekt uit de dood niet achterna te willen gaan.
Uitgangspunt van dit paper was de volgende vraag: op welke manier(en) komt het Bijbelse motief van de Four Horsemen of the Apocalypse terug op het album ‘Black Holes and Revelations’ (2006) van Muse en op ‘Viva la Vida and Death to all his Friends’ (2008) van Coldplay? De albumcover van ‘Black Holes and Revelations’ toont een radicale interpretatie van het Bijbelboek Openbaring, waarbij de Four Horsemen losgeslagen krachten representeren, die niet meer in bedwang gehouden kunnen worden door de God die die krachten ontketend heeft. De connotatie van de Four Horsemen is hier dus chaos en revolutie, en God wordt neergezet als iemand die ‘tijdens het werk in slaap valt’. Op het album ‘Viva la Vida and Death to All of his Friends’ van Coldplay wordt naar één van de vier ruiters verwezen als naar een massale, afschrikwekkende kracht, die de zanger (Chris Martin) niet wil volgen. Zodoende zien we hoe twee populaire bands hun inspiratie hebben gehaald uit een Bijbels motief, waarbij de mate van gebruik (één of meerdere ruiters) en de interpretatie (radicaal of enigszins afstandelijk) danig van elkaar verschillen. In dit paper was slechts ruimte voor enkele beperkte voorbeelden van het gebruik van dit Bijbelse motief; verder onderzoek naar de Four Horsemen in de populaire cultuur kan een scala aan interessante en vaak ook zeer relevante bevindingen opleveren.
Literatuurlijst
Abernethy, Virginia. ‘’Editorial: the Four Horsemen’’. Population and Environment 16 (1995): 299-300.
Amri Marhamah, Rowiatun. ‘’Interpersonal Meaning Analysis of Muse song lyrics in Black Holes and Revelations album’’. Thesis, Yogyakarta State University, 2014.
Nederlands Bijbelgenootschap. De Nieuwe Bijbelvertaling. Heerenveen: Uitgeverij NBG, 2004.
O’Hear, Natasha. Picturing the Apocalypse: the Book of Revelation in the Arts over two millennia. Oxford: University Press, 2015.
[1] Natasha O’Hear, Picturing the Apocalypse: the Book of Revelation in the Arts over two millennia (Oxford: University Press, 2015), 70.
[2] Met het lam wordt gedoeld op Jezus Christus, de zoon van God, die in verschillende andere Bijbelboeken wordt betiteld als het ‘lam Gods’ of als ‘het lam/schaap dat ter slachting wordt geleid’. Zie o.a.: Nieuw Bijbelgenootschap, De Nieuwe Bijbelvertaling (Heerenveen: Uitgeverij NBG, 2004), Jesaja 53:7, Jeremia 11:19, 1 Petrus 1:19. O’Hear, Picturing the Apocalypse, 71.
[3] Nieuw Bijbelgenootschap, De Nieuwe Bijbelvertaling, Openbaring 6:1-8. O’Hear, Picturing the Apocalypse, 11.
[4] Wilde dieren en dood zijn niet per definitie navenant. De vierde ruiter, Dood, wordt echter expliciet benoemd in hetzelfde achtste vers: ‘de ruiter heette Dood, en het Dodenrijk vergezelde hem’. O’Hear, Picturing the Apocalypse, 73. Virginia Abernethy, ‘’Editorial: the Four Horsemen’’, Population and Environment 16 (1995): 299.
[5] O’Hear, Picturing the Apocalypse, 73, 75, 90.
[6] Rowiatun Amri Marhamah, ‘’Interpersonal Meaning Analysis of Muse song lyrics in Black Holes and Revelations album’’(Thesis, Yogyakarta State University, 2014), 21-22.
[7] O’Hear, Picturing the Apocalypse, 240.
[8] Het nummer Knights of Cydonia op youtube: ‘’Muse- Knights of Cydonia (video)’’, accessed June 23, 2016, https://www.youtube.com/watch?v=Q3Yc3HhSl1Q.
[9] Dit is te zien aan de aanwezigheid van de Cydonia Mensa, en geërodeerde tafelberg op Mars in het gebied Cydonia, op de achtergrond van de albumcover. De ‘Knighs’ of Cydonia zijn de Four Horsemen, de vier mannen aan de tafel.
[10] O’Hear, Picturing the Apocalypse, 240.