Op 10 november kwam Oliver Stone’s Snowden uit. De maandag daarop bekeek ik in de bioscoop de film over (misschien wel) de belangrijkste klokkenluider in de Amerikaanse geschiedenis. Toen ik Snowden had gezien, raakte ik ook benieuwd naar de documentaire Citizenfour (2014). Citizenfour is de codenaam waaronder de échte Edward Snowden contact opnam met documentairemaakster Laura Poitras. In de film worden stukken nagespeeld uit de documentaire, en ook Poitras zelf komt voor in de gedramatiseerde weergave van Oliver Stone. Ik besloot beide werken te kijken én te recenseren, het resultaat is hieronder terug te lezen.

Citizenfour

Een belangrijk werk. Vorige week zag ik Snowden, en nog meer dan de gedramatiseerde bio van Stone ademt Citizenfour urgentie. Nog steeds, want terwijl de man vastzit in Moskou, gaat het debat over privacy gewoon door.

Waar Snowden in retrospectief een beetje een reconstructie is van de documentaire, zit je in Citizenfour met je oog op de ‘actie’. Ik hoor mensen dat saai noemen, zelf vond ik het waanzinnig interessant te kunnen zien hoe de echte klokkenluider (en niet Joseph Gordon-Llevitt) uitleg gaf, nieuws verwerkte etc. Dat een en ander zich dan afspeelt in een doodnormaal hotelkamertje geeft de docu een haast claustrofobisch sfeertje. Op een gegeven moment gaat er in het hotel een alarm af, en voel je de spanning: is er iets aan de hand? is het maar een test?

Naast het verhaal van Snowden zelf krijg je ook een goed inkijkje in de juridische en journalistieke verwikkelingen die na de onthullingen plaatsvonden. Is Snowden wel te verdedigen, en hoe moet dat dan gerealiseerd worden? Hoe kunnen journalisten als Glenn Greenwald (the Guardian) en Laura Poitras (de documentairemaakster) hun werk uitoefenen zonder zelf ook de adem van de NSA en de Amerikaanse overheid in hun nek te moeten voelen? Het zijn zaken die in de film onderbelicht bleven, omdat daar niet de periode ná Snowden’s vlucht uit de VS, maar de periode daarvoor nadruk krijgt. Ook zien we in Stone’s gedramatiseerde versie in mijn ogen te veel van de relatie tussen Snowden en Lindsay Mills (Shailene Woodley). In Citizenfour is die romantische factor nagenoeg verdwenen, en dat zag ik persoonlijk als een groot voordeel voor de scherpte en het realistische gehalte dat de docu uitdroeg.

Wél vond ik dat het niveau na de gesprekken in de hotelkamer wat achteruit ging. De montage werkt dan niet altijd mee, met soms wat doelloze beelden en weinig begrijpelijke overgangen. De materie wordt daarnaast niet altijd even prikkelend gebracht, maar dat is ook niet de insteek van Poitras geweest. Citizenfour draait echt om de relevantie van de inhoud. Ik zou hem iedereen aanbevelen, en dan niet omdat de docu zo waanzinnig in elkaar steekt, maar omdat ze tot denken aanzet, en inzicht verschaft in een kwestie die iedere zichzelf respecterende burger aangaat.

Beoordeling: 7/10
Filminformatie: Citizenfour (2014)/114 min./Genre: documentaire/Regie: Laura Poitras/met Edward Snowden, Glenn Greenwald e.a.

Snowden

[geschreven vóór ik Citizenfour zag] Ik hoop op korte termijn de documentaire Citizenfour op te zetten. Een uiterst relevant document, want het was documentairemaakster Laura Poitras die Edward Snowden in 2013, kort na diens onthullingen, als eerste voor haar camera kreeg. Het is niet geheel verwonderlijk dat er vandaag de dag, anno 2016, ook een film verschijnt waarin het verhaal nog eens dunnetjes wordt overgedaan. Edward Snowden is nu Joseph Gordon-Llevitt. Het plot is duidelijk gedramatiseerd, en staat aanwijsbaar minder dicht op de realiteit. En tóch voldoet Snowden.

Voor het grootste gedeelte is dat een verdienste van Oliver Stone. Het brein achter Platoon (1986) en JFK (1991) durfde het wederom aan een film te maken die zeer kritisch is op de Amerikaanse overheid. Het screenplay is doordesemd van een combinatie van technische details en maatschappijkritiek, en dat pakt goed uit. Relevanter kon de thematiek die deze biografie aansnijdt immers niet zijn, en Stone is scherp genoeg om zijn statements duidelijk te laten doorschijnen. Het niveau van Stone’s eerdere werken haalt Snowden niet (daarvoor is de uitwerking echt te braafjes), maar dit is wel een stap in de juiste richting. De film is constant boeiend en hield mijn aandacht de volle 130 minuten vast. Knap, aangezien het verhaal vooraf natuurlijk al bekend was.

De grote minpunten zitten hem in geheel andere elementen. Zo is het acteerwerk van Edward Snowden (Joseph Gordon-Llevitt) en diens vriendin (Shailene Woodley) ondermaats. Gordon-Llevitt komt uiterlijk nog geloofwaardig over, maar weet zijn character verder nauwelijks diepgang te geven. De maatschappelijke relevantie van Snowden’s daden is eerder af te leiden uit het scherpe script dan uit de performance van Gordon-Llevitt zelf, die overwegend zwak en oppervlakkig blijft. Woodley is een grotere ramp. Slecht gecast, daar ze mijns inziens in het geheel niet bij de mens Snowden past. De wijze waarop ze diens politieke oriëntatie weet te beïnvloeden is bijvoorbeeld op z’n minst flink doorzichtig. Als actrice kwam Woodley daarnaast nog eens flink tekort. Ze probeert vooral mooi te zijn, en zelfs daarin slaagt ze maar ten dele.

De visuele afwerking vond ik ook matig. Het geheel oogt wat mat en ongeïnspireerd, en wordt ondersteund door een score die ik inmiddels al weer vergeten ben. Daarnaast kan ik me wat slordigheden in de montage heugen, waaronder een abominabele beeldovergang in de laatste akte.

Dat brengt me tot de conclusie dat Snowden een film is geworden die het echt van de thematiek moet hebben. Die is immers zodanig relevant dat de meeste kijkers op voorhand al met een bepaalde blik naar deze film zullen gaan kijken. Het is aan Oliver Stone te danken dat het verhaal van Snowden ook een waardige uitwerking heeft gekregen.

Beoordeling: 7/10
Filminformatie: Snowden (2016)/134 min./Genre: drama/Regie: Oliver Stone/Cast: Joseph Gordon-Llevitt, Shailene Woodley, Nicholas Cage e.a.

Snowden draait nog in de bioscoop

Samenvatting

Auteur

Tim Bouwhuis

Datum

2016-11-29

Filmnaam

Snowden (2016)

Beoordeling

3