Aanstaande donderdag gaat het 48ste IFFR (Internationaal Film Festival van Rotterdam) van start. Ik kijk er enorm naar uit en deel bij deze met plezier mijn voorbeschouwing, die ik schreef voor filmmagie:

Edit januari 2023: de (oude) website van filmmagie is sinds najaar 2020 niet meer toegankelijk, zie onder voor de gekopieerde tekst uit eigen archief

Tijdens én na het festival zal ik verslag doen van de competities, masterclasses (Claire Denis, Carlos Reygadas) en hoogtepunten.

Voorbeschouwing IFFR 2019

De wereld in een filmbubbel

Tim Bouwhuis

Sta emotie toe. Bekijk, voel en bevrijd jezelf. Het zijn aanmoedigingen die het alledaagse op het eerste oog niet lijken te overstijgen. Niets is minder waar: anno 2019 klinken deze ongedwongen geboden van IFFR-festivaldirecteur Bero Beyer urgenter dan ooit. De stortvloed van beelden in ons digitale tijdperk smeekt om cinema die trivialiteit verruilt voor reflectie.

Hoe je die reflectie navigeert, bepaal je te allen tijde zelf. De postertagline ‘rebellious’ is veelbetekenend. Ze kan staan voor de makers die de wereld bevragen en de bezoekers die daar hun eigengereide visies tegenover zetten. Filmkunst ontstaat en transformeert door interactie.

In lijn met voorgaande jaren valt de festivalprogrammering uiteen in vier secties. Het geel, blauw, groen en rood kleuren veelomvattende kaders: Bright Future, Voices, Deep Focus en Perspectives vallen stuk voor stuk weer uiteen in prijscompetities en verschillende themaprogramma’s. Toch zijn de secties strakke indicatoren voor de bezoeker die zijn eigen balans tussen breedte en diepgang (onder)zoekt.

Film van morgen

In Bright Future klinken de stemmen van de toekomst. Beloftevolle debutanten beleven er hun internationale of wereldpremière; de winnaar van de Bright Future award gaat met 10.000 euro projectgeld naar huis. Ook de prestigieuze Tigers worden in deze sectie vertoond. De kortfilms zijn verdeeld onder zes programma’s, waarin je telkens tussen de drie en vijf titels ziet. De Tiger hoofdcompetitie bevat acht langspelers, die ogenschijnlijk ver uit elkaar liggen qua thematiek en stilistische insteek. Beyer vervlecht de selecties met zijn aanspraak op de innovatieve pogingen van de filmmakers om onze globaliserende wereld bij monde van cinema bij de nek te grijpen. Hoe universeel zijn politieke stromen van angst en radicalisatie (Sons of Denmark)? En wat zegt de overvloed aan found-footage materiaal (zie ook Dominic Gagnons Going South) in Present.Perfect over haar auteurs? Cineaste Zhu Shengze volgde Chinese zenders in de marge van de samenleving. De stille zielen, wachtend op een publiek.

Stijl als inhoud, inhoud als stijl

Voices wordt gepresenteerd als de meest toegankelijke sectie van het festival. Hier gaat het om een gebalanceerde selectie van publieksfilms, die zich onderscheiden in hun vermogen de wereld niet alleen te tonen, maar ook te vertellen. Natuurlijk is de grens tussen die twee dun: Jia Zhiangke, wiens Ash is Purest White ook al in Gent te zien was, is bij uitstek een filmmaker die stijl en inhoud samenbrengt. De focus van de sectie mag dan ook vooral liggen op de makers die de twee naar hartenlust vermengen, zonder de aanspraak op volle zalen te verliezen: denk aan Pájaros de Verana van Cristina Gallego en Ciro Guerra (de opvolger van het veelgeprezen El Abrazo de la Serpiente) , Doubles Vies van Oliver Assayas en Lazzaro felice van Alice Rohrwacher. In Alejandro Fadels Murder Me, Monsterstaat de Argentijnse Dale Cooper op, de nieuwe Yimou Zhang (Shadow) draait in genre-subsectie Rotterdämmerung.

Verloren maar niet vergeten

Deep Focus herbergt onder meer de nieuwe films van Carlos Reygadas en Claire Denis. De masterclasses die deze meesters ter plaatse zullen geven roepen alvast prikkelende vragen op: hoe verbinden deze makers hun werk met hun visies op de filmkunst? Nuestro tiempo belooft Reygadas’ meest persoonlijke film te zijn in een oeuvre dat überhaupt al uit het leven gegrepen was. De hoofdrollen worden gespeeld door hemzelf en zijn vrouw (Natalia López). Claire Denis (Beau Travail, L’Intrus) ontleedt de mens in de ruimte, waar stille emoties zich naar verwachting wederom zullen openbaren als sleutels tot de ziel.

De vraag naar diepgang wordt ruimschoots beantwoord met de verschillende Deep Focus-themareeksen. Zo is er een retrospectief rond de Portugese regisseur Edgar Pêra (o.a. The Baron) en een versie serie Regained-titels, waarin teruggevonden of herstelde filmschatten uitgelicht worden. Liefhebbers van het werk van de Russische cineast Sergei Parajanov kunnen hun hart ophalen in de Arminiuskerk, waar talloze outtakes van Sajat Nova (1969) in loops geprojecteerd worden. De tijdelijke vertoning van de gerestaureerde negatieven, toepasselijk genoeg onder de titel Temple of Cinema, zou zomaar eens tot de grootste hoogtepunten van het festival kunnen gaan behoren.

Van stilte tot Slender Man

Perspectives is de koepelterm voor themareeksen die zich gericht tot actuele contexten verhouden. Er is een programma rond spionage en een collectie van meer contemplatieve films, die je onder het motto ‘Say no More’ vragen om het hier en nu even te parkeren. In Walden volgen we de wereldreis van een stel planken, waarbij de camera cirkels van 360 graden draait rond de wateren. In My Room speelt het scenario uit van een man die na het ontwaken ontdekt dat de mensheid van de aardbol verdwenen is. De reeks Rabbit Hole biedt de meest directe commentaren op (de gevolgen van) digitalisatie: A Self-Induced Hallucination laat zien hoe de imaginaire nachtmerrie ‘Slender Man’ in een post-truth (internet)wereld kon verworden tot social media-legende.

De grenzen voorbij

Er zijn altijd titels die zo tot de verbeelding spreken dat ze zich op voorhand al aan categorisatie ontworstelen. Long Day’s Journey Into Night (eerder onder meer in Cannes, Toronto en Gent) van sterbelofte Bi Gan (Kaili Blues) verblufte eerdere publieken in zijn visuele fijnzinnigheid en de inventieve inzet van de 3D-bril, die pas op mag als het filmpersonage daar óók toe overgaat. Hail Satan? (Penny Lane), een documentaire over de Amerikaanse Satanic Temple, zou zomaar eens uit kunnen groeien tot één van de meest controversiële films van het festival. Tenzij Gaspar Noe (Climax) met die eer gaat strijken natuurlijk. De slotnoot moet wel naar Mariano Llinás’ ruim dertien uur durende epos La Flor. Na de première van deel één (IFFR 2017) bestaat er nu de mogelijkheid om de film in z’n geheel te bekijken, via drie gescheiden kijksessies die gedecideerd het ritme van de zes hoofdstukken volgen. Voor cinefielen is het lastig afwegen: ga je voor een som van delen of verkies je de magie van een magistraal geheel?

Dompel je onder in het programma, laat je gevoel spreken en bewonder. Tot op Planet IFFR.