Onlangs berichtte ik over een artikel-publicatie in het Maartnummer van de Filmkrant. Wie de fysieke versie destijds niet in één van de filmhuizen heeft kunnen oppikken, gaat daar inmiddels zeker niet meer aan komen. Gelukkig gaat de digitale versie nu ook online komen. Bij deze alvast even een voorproefje…

Het gaat om een direct aan het Filmkrant Lab gerelateerd initiatief: een filmlijstje met acht relatief onbekende titels over het onbekende. Uitgangspunt is het gekozen thema voor ons magazine, dat aanleiding bood om na te denken over films die zich thematisch tot het onbekende verhouden.

Niet alle films uit onderstaand lijstje zijn misschien even eenvoudig te verkrijgen. Ben je nu geprikkeld door de stills, trailer en/of beschrijving van één of meerdere titels? Laat het even weten, dan kan ik je wellicht helpen (geen garanties, wel bereidheid).

Acht relatief onbekende films over ”Het Onbekende”

Rey (2017)

Het verleden als het onbekende

Tijdens het langdurige maak (of eigenlijk kraak)proces van Rey (‘koning’) begroef de Chileense filmmaker Niles Atollah enkele rollen celluloid in zijn achtertuin. Na twee weken kon een deel van zijn materiaal makkelijk voor een dikke eeuw oud doorgaan. Precies zo werkt het ook met geschiedenis en herinnering: er is niet veel tijd nodig om de waarheid in de kiem te smoren. Alles draait om de verhalen en getuigenissen die we met elkaar delen: welke geschiedenis overleeft de schifting? De verhalen die je niet wenst te horen begraaf je maar beter zo snel mogelijk in de achtertuin. Rey, een reis naar een grotendeels onbekend verleden, is toepasselijkerwijs een compleet subjectief geconstrueerde film. Het geestelijke verval van de protagonist, een zelfbenoemde koning met grootheidswaanzin, culmineert in een explosie van beelden.

Etz Limon (Lemon Tree) (2008)

De Ander als onbekende

Het Israëlisch-Palestijnse conflict is een schrijnend voorbeeld van ons menselijke onvermogen de ‘Ander’ te begrijpen. Zelfs met de beste bedoelingen blijkt toenadering vaak nog een compleet zinloze opgave, zien we in Lemon Tree. Citroenbomen zijn letterlijk én symbolisch het epicentrum van de vertelling. Deze trotse eigendommen van een Palestijnse dame (een rol van Hiam Abass) overschaduwen het grondgebied van de Israëlische minister van defensie, die besluit de bomen rigoureus te laten korten. Wat deze film bijzonder maakt is dat ze de zelfdeceptie van de bezetter blootlegt zonder veroordelend te worden.

Klik hier om mijn paper over de representatie van het Israëlisch-Palestijnse conflict in Etz Limon en Omar (2013) te lezen.

Ikarie XB 1 (1963)

De ruimte als het onbekende

Ik had geen idee wat me te wachten stond toen ik een jaar of twee terug ging kijken naar een digitale restauratie van deze vergeten sciencefiction-klassieker uit Tsjechië (toen nog Tsjecho-Slowakije). Al snel gingen de eerste belletjes rinkelen: dáár haalde Stanley Kubrick wellicht z’n inspiratie vandaan, dáár George Lucas (Star Wars). Een fascinerende film voor fanatici dus, en tóch is het ideaal als je deze ruimte-nachtmerrie zoveel mogelijk op zichzelf kunt beleven. Het uitgangspunt is alvast duidelijk: een groep ruimtekolonisten reist in een enorm schip richting een nieuwe planeet, maar stuit onderweg op allerlei problemen. Net als Solaris (Andrey Tarkovsky, 1972) is de film gebaseerd op een boek van Stanislaw Lem.

Los Angeles Plays Itself (2003)

De filmlocatie als grote (on)bekende

Eén documentaire in deze lijst, en wel een ironisch toepasselijke. Want als er in de filmwereld één plaats is die we vaak juíst bekend veronderstellen, is het Los Angeles wel, het huis van Hollywood. Toch zijn weinig locaties zo mythisch en raadselachtig incoherent als de stad van engelen, betoogt Thom Andersen in deze prikkelende stortvloed van filmfragmenten en observaties. De schijnvoorstellingen van de cinema hebben de realiteit ingehaald. Wat zouden we eigenlijk zien als het masker een keer afgaat?

Klik hier voor een recent lang essay (indebioscoop) over deze film in het kader van het onderwerp ‘copyright’

Klik hier voor een eerder stukje over deze film (CINE) in het kader van ”essayfilms over steden en herinneringen”

Unicórnio (2017)

Je natuurlijke omgeving (habitat) als het onbekende

Je kunt Unicórnio van de Braziliaanse regisseur Eduardo Nunes (Sudoeste, 2012) op meerdere manieren omschrijven, en nog is het dan uitgesloten dat één van die manieren de lading volledig zal dekken. Dit poëtische filmsprookje is beeldschoon en donker tegelijk. Het toont de weeldige leefomgeving van de dertienjarige Maria als een stroom van haar bewustzijn. Van daaruit bereikt de verwarring (een verknipte familie, een vermenging van mythe en werkelijkheid) die in haar psyche omgaat ook het blik-en denkveld van de kijker. De opvallende aspect ratio (2:35:1, zichtbaar als een brede, uitgerekte beeldstrook met grote zwarte ruimtes boven en onder het frame) draagt enkel bij aan de vervreemding.

Ava (2017)

Staren in het onbekende

Ava is dertien jaar oud als ze te horen krijgt dat ze haar zicht op den duur volledig zal verliezen. De gewaagde, weerbare film die op die premisse voortborduurt is een verademing: debutante Léa Mysius weigert dit tragische lot te verbinden aan een weerloos slachtoffer. Tegelijkertijd drukt ze wel degelijk op effectieve wijze uit hoe de nacht Ava’s dagen langzaam insluit. Deze film gooide ogen in Cannes (Semaine de la Critique 2017), maar is in Nederland rond de kleinschalige release nauwelijks gezien en besproken.

Klik hier om mijn eerdere recensie (2018) van deze film te lezen.

Valley of Shadows (2017)

De kindertijd als het onbekende

Zo lang je nog een kind bent, ligt de wereld open – de grenzen tussen droom, fantasie en werkelijkheid vervagen continu. Enter The Valley of Shadows, een onconventionele coming-of-age-vertelling over een zesjarige jongen die wegloopt van huis. De andere hoofdpersoon is het benevelde, mysterieuze bosgebied waar de introverte Aslak in terechtkomt. Zijn reis door het onbekende is gelijk ook een rite de passage: een mystieke etappe in de enerverende weg naar volwassenheid. De sfeerrijke score van Zbigniew Preisner (de vaste componist van de Poolse cineast Krzystof Kieslowski) wordt mede gedragen door de engelenstem van Lisa Gerrard (Gladiator).

Bunny Lake is Missing (1965)

Onbekend of onbestaand?

Is de menselijke geest te krachtig of juist te bekrompen? Het is een vraag in het hart van de cinema, want welke andere kunst kan het onvoorstelbare voorstellen, en daarmee de kloof tussen ‘onbekend’ en ‘onbestaand’ dichten? Bunny Lake is Missing draait om titelpersonage Bunny Lake, die aan het begin van de film van school gehaald zal worden door haar moeder. Tenminste, dat is de bedoeling. Bunny blijkt helemaal niet geregistreerd te staan, en politiebewijs dat Bunny überhaupt bestaan heeft ontbreekt. De conclusie: moeder is gek en moet haar dochter wel hebben verzonnen.