In Jean-Luc Godards Le Mépris (1963) loopt het huwelijk tussen een Franse scriptschrijver en zijn enigmatische vrouw (Brigitte Bardot) tragisch op de klippen. De twee begrijpen elkaar geen moment, leven volstrekt langs elkaar heen. Volgens velen weerspiegelde dit verhaal van liefdeloosheid en verachting het huwelijk tussen Godard en Anna Karina, met wie hij in 1961 was getrouwd.
Anna Karina scheidde in 1965 van de Franse Nouvelle Vague-regisseur. Een grove twee jaar later kregen politieke ideeën en ontwikkelingen een steeds sterkere invloed op zijn werk. Niet langer maakte de cineast films die de vrijheid vierden (À Bout de Souffle) of de harde realiteit van het dagelijks leven toonden (Vivre sa Vie). Heel gek is dat op zichzelf niet: in 1967 bereikte de anti-war movement haar hoogtepunt, bezetten Israëlische troepen de westbank, was de Culturele Revolutie in China in volle gang – en dat dan ook nog eens terwijl Franse burgers zich keerden tegen de koloniale bemoeienis en het autoritaire beleid van Charles de Gaulle.
Le Redoutable begint als La Chinoise haar première heeft op het filmfestival van Avignon. Op het doek zien we impressies van een excentriek geklede Anne Wiazemsky (Stacy Martin), die als Godards muze één van de in totaal vijf maoïstische studenten speelde. Regisseur Michel Hazanavicius (The Artist) baseerde Le Redoutable op haar memoires: na La Chinoise vervreemde Anne langzaam van haar echtgenoot.
We leren Louis Garrels Godard kennen als een persoonlijkheid die de publieke ruimte niet mijdt, maar eenmaal daar uitblinkt in cynische opmerkingen en politieke leuzen. Het maakt Le Redoutable tot een mengeling van zwarte komedie en pure tristesse. In één scène steekt een lachende Godard de draak met een festivalwoordvoerder die de naam van zijn film verkeerd uitspreekt. Iets later noemt hij de Joden onomwonden de nazi’s van vandaag. Garrels Godard is een man van absolute extremen, die uitblinkt in felle retoriek maar er geen moment in slaagt zijn uitspraken te onderbouwen. De eens gevierde filmmaker weet de term fascisme nog niet eens toe te lichten, en vlucht ondertussen wel steeds verder in afgunst en politiek onbegrip.
Het steekt enorm dat een regisseur met een zo gelaagde kijk op het medium film en de mogelijkheden daarvan neer wordt gezet als een eenduidige karikatuur. Le Redoutable schetst een lineair verval: eenmaal ten onder (lees: vanaf minuut één) is er geen weg meer terug. Godard stelt zich niet alleen extreem op, hij lijkt ook geen moment meer in zijn eigen opvattingen te geloven. Daarvoor is hij – zeker later in de film – te warrig, wispelturig, inconsequent.
Een hol personage blijft over, en daarmee helaas ook een holle film. In een interview vertelt Hazanavicius dat één van de grootste uitdagingen van de film was om een balans te vinden tussen destructie (vanuit Godard zelf) en empathie (vanuit de kijker). In die opzet is de maker niet geslaagd. Garrel komt over als een acteur die weet hoe hij Godard moet imiteren, maar de emotionele draagkracht mist hem ook als mens te vertolken. De schertsende dialogen doen de rest. De relatie met Anne had de film kunnen redden, maar iedere vorm van chemie tussen Garrel en Martin ontbreekt – ook in de eerste scènes van de film is de emotionele afstand tussen de twee al voelbaar.
Hazanavicius bewijst desondanks dat hij de kunst van het filmmaken tot in de puntjes beheerst. De regie is vaak uitgekiend, zeker als verwijzingen naar eerder werk van Godard de revue passeren. De inrichting van het appartement in de eerste akte weerspiegelt de scherp contrasterende kleuren uit Le Mépris, en Guillaume Schiffman filmt het lichaam van Stacy Martin werkelijk op exact dezelfde manier als Godards DoP dat deed bij Brigitte Bardot. In een bijna lege bioscoop kijken Godard en Anne tenslotte naar Carl Theodor Dreyers La Passion de Jeanne D’Arc; in Vivre sa Vie was die scène nog een emotioneel hoogtepunt, hier doorbreekt Garrel de stilte met zijn slissende commentaar. Een beter moment om de definitieve dood van Godard te tonen had Hazanavicius niet kunnen kiezen.
Filminformatie: Le Redoutable (2017)/107 min./Genre: Drama, bio/Regie: Michel Hazanavicius/Cast: Louis Garrel, Stacy Martin e.a.
Le Redoutable draait vanaf a.s. donderdag 17-1 in de Nederlandse zalen. EYE draait daarnaast een vijftal klassiekers van Jean-Luc Godard: Le Mépris, Vivre sa Vie, La Chinoise, Masculin féminin en 2 ou 3 choses que je sais d’elle. Le Mépris en Vivre sa Vie zijn ook in een goed aantal andere filmhuizen te zien.
In het Brusselse blad Filmmagie zal in februari een reflectie op Le Mépris verschijnen, mijn recensie van Vivre sa Vie is hier te vinden en zal binnenkort ook nog op mijn website worden doorgeplaatst.